Η υδρονέφρωση αποτελεί μία από τις συχνότερες ουρολογικές παθήσεις, με σημαντικές επιπτώσεις στη λειτουργία των νεφρών. Ουσιαστικά, περιγράφει την παθολογική διάταση της νεφρικής πυέλου και των καλύκων, ως αποτέλεσμα της συσσώρευσης ούρων λόγω δυσκολίας ή αδυναμίας αποχέτευσης τους προς την κύστη. Αν δεν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να επιδεινώσει προοδευτικά τη λειτουργία των νεφρών.

Τι είναι η υδρονέφρωση

Ο όρος υδρονέφρωση αναφέρεται στη διαταραχή της φυσιολογικής αποχέτευσης των ούρων από το νεφρό προς την ουροδόχο κύστη, η οποία προκαλεί τη συσσώρευσή τους εντός της νεφρικής πυέλου. Η πίεση που ασκούν τα ούρα στο νεφρό οδηγεί σταδιακά σε διάταση της νεφρικής πυέλου και των καλύκων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του όγκου του νεφρού και την πίεση στο νεφρικό παρέγχυμα, το οποίο μακροχρόνια μπορεί να υποστεί βλάβες, με αρνητική επίδραση στη συνολική νεφρική λειτουργία.

Ανάλογα με το αν επηρεάζεται ο ένας ή και οι δύο νεφροί, η υδρονέφρωση χαρακτηρίζεται ως μονόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη. Επίσης, μπορεί να εμφανίζεται ως οξεία ή χρόνια, ανάλογα με το χρόνο εγκατάστασης και την εξέλιξή της.

Ποιοι παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν υδρονέφρωση;

Η υδρονέφρωση είναι το αποτέλεσμα υποκείμενης απόφραξης ή ανατομικής ανωμαλίας. Στους ενήλικες, συνηθέστερη αιτία είναι η απόφραξη του ουρητήρα από λιθίαση, δηλαδή πέτρα που παρεμποδίζει τη ροή των ούρων. Άλλες αιτίες μπορεί να είναι:

• η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη, όπου η πίεση στην ουρήθρα δημιουργεί παλινδρόμηση ούρων,
• οι όγκοι στην περιοχή του ουροποιητικού ή παρακείμενων οργάνων,
• οι στενώσεις ουρητήρα από παλαιότερους τραυματισμούς ή επεμβάσεις
• οι συγγενείς ανωμαλίες σε άτομα μικρότερης ηλικίας, όπως το σύνδρομο πυελοουρητηρικής συμβολής
• η πίεση της μήτρας στον ουρητήρα κατά την εγκυμοσύνη

Τα συμπτώματα που παρουσιάζει η υδρονέφρωση

Η κλινική εικόνα των ασθενών διαφέρει ανάλογα με τη βαρύτητα και την ταχύτητα ανάπτυξης της υδρονέφρωσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι ασυμπτωματική και διαγιγνώσκεται τυχαία σε υπερηχογραφικό έλεγχο. Όταν υπάρχουν συμπτώματα, συχνότερα περιλαμβάνουν:

• πόνο στην οσφυϊκή περιοχή,
• αίσθημα βάρους ή δυσφορίας,
• συχνουρία,
• δυσουρία,
• θολά ούρα ή ακόμα και
• αιματουρία.

Σε περιπτώσεις οξείας απόφραξης, ο πόνος μπορεί να είναι έντονος και κολικοειδής, συνοδευόμενος από ναυτία ή εμετό. Εάν συνυπάρχει λοίμωξη, ενδέχεται να παρουσιαστεί πυρετός και ρίγος.

Τι περιλαμβάνει η διαδικασία της διάγνωσης

Η διάγνωση βασίζεται κυρίως στη χρήση απεικονιστικών εξετάσεων. Η υπερηχογραφική εξέταση νεφρών αποτελεί το πρώτο διαγνωστικό βήμα, προσφέροντας μια καθαρή εικόνα της διάτασης του πυελοκαλυκικού συστήματος. Συμπληρωματικά, χρησιμοποιείται η αξονική τομογραφία, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου υπάρχει υποψία απόφραξης λόγω λίθου ή όγκου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί μαγνητική ουρογραφία ή κυστεοσκόπηση για τον καθορισμό του σημείου απόφραξης.

Πώς αντιμετωπίζεται η υδρονέφρωση

Η θεραπεία επικεντρώνεται στην αποκατάσταση της φυσιολογικής ροής των ούρων και στην αντιμετώπιση της αιτίας που προκαλεί τη διάταση.

• Σε περιπτώσεις λιθίασης, εφαρμόζονται τεχνικές όπως η εξωσωματική λιθοτριψία ή η ενδοσκοπική αφαίρεση λίθων.
• Όταν το πρόβλημα οφείλεται σε στένωση πυελοουρητηρικής συμβολής, πραγματοποιείται πυελοπλαστική, συνήθως λαπαροσκοπικά.
• Σε περιπτώσεις υπερπλασίας προστάτη, η αντιμετώπιση μπορεί να περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή ή επεμβάσεις όπως η διουρηθρική εκτομή του προστάτη.
• Σε οξείες καταστάσεις ή σοβαρές αποφράξεις, είναι δυνατό να τοποθετηθεί ουρητηρικός καθετήρας (stent) ή διαδερμική νεφροστομία για άμεση αποσυμπίεση του νεφρού.

Ανάρρωση και μετεγχειρητική πορεία

Η πορεία μετά τη θεραπεία της υδρονέφρωσης εξαρτάται από τη βαρύτητα της κατάστασης και τη μέθοδο που εφαρμόστηκε. Οι ελάχιστα επεμβατικές μέθοδοι όπως η λαπαροσκόπηση ή η ενδοσκόπηση επιτρέπουν ταχύτερη ανάρρωση, συνήθως εντός λίγων ημερών ή εβδομάδων. Η αποκατάσταση της νεφρικής λειτουργίας παρακολουθείται με επανεξετάσεις, υπερηχογραφήματα και εργαστηριακούς ελέγχους.

Μπορεί να προληφθεί η υδρονέφρωση;

Αν και δεν είναι πάντα δυνατή η πρόληψη της υδρονέφρωσης, ορισμένα μέτρα συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου. Η επαρκής ενυδάτωση, η πρόληψη λιθίασης μέσω ισορροπημένης διατροφής, ο τακτικός έλεγχος του προστάτη σε άνδρες και η άμεση αντιμετώπιση ουρολοιμώξεων είναι βασικά βήματα. Σε περιπτώσεις γνωστών ανατομικών ανωμαλιών, η τακτική παρακολούθηση από ουρολόγο είναι καθοριστική.

Η υδρονέφρωση αποτελεί ένα συχνό και σημαντικό ουρολογικό πρόβλημα το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, εφόσον διαγνωστεί έγκαιρα. Η έγκαιρη ιατρική παρέμβαση αποτρέπει την εξέλιξη σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και βελτιώνει την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Ο τακτικός έλεγχος από ειδικό ουρολόγο είναι απαραίτητος για τη σωστή διάγνωση και τη στοχευμένη θεραπεία.